Szkoła Podstawowa w Gwoźnicy Górnej
im. Juliana Przybosia

O szkole w Gwoźnicy

Na podstawie monografii p. Jadwigi Dąbrowskiej

“Pod koniec XIX w. Gwoźniczanie na czele z wójtem Lubasem Franciszkiem i Radą Gminną starają się o utworzenie szkoły i zorganizowanie nauczania początkowego. Starania zostały ukończone sukcesem i w roku 1885 wybudowano budynek szkolny, który mieścił się w centrum Gwoźnicy Górnej. W skład budynków szkolnych wchodziły: 2 sale lekcyjne, mieszkanie dla kierownika szkoły i budynek gospodarczy. Parcelę o powierzchni 1ha58a67m2 pod budowę szkoły darował ówczesny właściciel dóbr Gwoźnicy Edward Zaklika. Pierwszym nauczycielem szkoły gwoźnickiej był Stanisław Stachowicz. Ponieważ do szkoły uczęszczało bardzo dużo dzieci, bo z Gwoźnicy Górnej i Gwoźnicy Dolnej Rada Szkolna Krajowa rozporządzeniem z dnia 12 .VII. 1902 r. zezwoliła na otwarcie nadetatowej klasy i przydzieliła pomocniczą nauczycielkę Marię Kubik. W latach 1900-1907 uczęszczało do szkoły 311 uczniów, uczęszczali na 4 stopnie. Ponieważ frekwencja była bardzo liczna to w roku 1906 Rada szkolna Krajowa przydzieliła drugiego nadetatowego nauczyciela Franciszka Głowę, który w 1908 roku odszedł do Gwoźnicy Dolnej, gdzie została utworzona szkółka jednoklasowa, odciążając równocześnie szkołę w Gwoźnicy Górnej. Miejscowej ludności zależało na oświacie, gdyż co roku wzrastała liczba dzieci zapisanych do szkoły. Nauka w latach 1905-1914 odbywała się systematycznie. frekwencja obniżyła się w latach 1908, 1911, 1912 na wskutek epidemii szkarlatyny, duru brzusznego i w latach tych nauka nie odbywała się po kilka miesięcy. W roku 1914/15 nie rozpoczęto nauki w szkole na skutek wybuchu I wojny światowej. Nauki nie rozpoczynano nie tyle z niemożliwości, ile wskutek zdenerwowania wypadkami całej ludności. Ciągłe napady na gospodarstwa, obawa przed wrogiem, ciągłe czuwanie, brak opału dla szkoły, jak również należytego odzienia nauczycieli i dzieci - nauki nie prowadzono aż do 1916 roku. Jeden z nauczycieli Kazimierz Milczanowski brał udział w Legionach Polskich. W latach 1916-38 do szkoły uczęszczało dosyć dużo dzieci ( nawet 352), nauka nadal odbywała się w dwóch izbach lekcyjnych, a w roku 1930 szkoła powiększyła się o 2 izby lekcyjne, w związku z czym warunki uległy polepszeniu. Frekwencja w latach międzywojennych była zmienna. Szczególnie słabo do szkoły uczęszczały dzieci w zimie z powodu braku butów i odzieży, w jesieni i na wiosnę odrywane były do prac domowych. Ówczesna szkoła wyposażona była w małą ilość pomocy naukowych, były to przeważnie obrazy i portrety. biblioteka szkolna była słabo zaopatrzona w podstawową lekturę, najwięcej zawierała podręczników matematyki i katechizmów do religii. dzieci zaczynały naukę w wieku 7 - 9 lat, w większości było to zależne od rodziców. Duża ilość dzieci podlegających obowiązkowi szkolnemu była zwolniona z przyczyn mało uzasadnionych np. brak obuwia, zatrudnienie w pracy domowej, daleka odległość do szkoły i.t.p. Sytuacja nauczyciela była bardzo ciężka, do rzadkości należało, aby Rada gminna w terminie wypłacała nauczycielowi czynsz na mieszkanie. Również sprawa opału nie przedstawiała się najlepiej, w styczniu 1922 r. zamknięto szkołę na dwa tygodnie z powodu braku opału. Od 1935 roku utworzono jeszcze dwa oddziały V i VI klasę, czyli była to szkoła 6-cio klasowa?. W czasie drugiej wojny światowej i okupacji szkoła gwoźnicka przechodziła zmienne koleje losu. W pierwszych latach okupacji nauka w ogóle nie odbywała się, dzieci uczyły się po domach grupkami, było to nauczanie tajne. Później nauka odbywała się w szkole. Po wyzwoleniu Zarządzeniem Kuratorium szkolnego w Rzeszowie utworzono w Gwoźnicy 7 klasową Szkołę Podstawową. W pierwszych latach po wyzwoleniu nauka odbywała się nadal w 3 izbach lekcyjnych z średnią liczbą 280 dzieci i o 6 siłach nauczycielskich. Po wyzwoleniu została utworzona 4-klasowa szkoła w Kątach Luteckich, gdzie odeszło 60 uczniów. W roku 1946 zostały wynajęte jeszcze 2 izby lekcyjne w prywatnych budynkach, przez co warunki uległy dalszej poprawie. Ponieważ izby lekcyjne mieściły się w 4 budynkach, a odległość między nimi była dość znaczna 1,8 km, dlatego też była to ogromna strata czasu na przechodzenie nauczycieli. na licznych zebraniach wiejskich, organizacji POP i ZSL oraz rodzicielskich dyskutowano nad budową nowej szkoły w Gwoźnicy Górnej. Sprawa ta została poparta przez władze powiatowe i gromadzkie i w roku 1959 na zebraniu wiejskim powołano Społeczny Komitet Budowy Szkoły, a przewodniczącym wybrano kierownika szkoły Mieczysława Antonika. Budowa nowej szkoły trwała dwa lata, gdyż materiały budowlane zaczęto zwozić w 1961 r. a szkołę oddano do użytku 1 września 1963 r. początkowo była zaplanowana budowa szkoły piętrowej z podpiwniczeniem, później zmieniono plan na budowę bez podpiwniczenia. Ponieważ roboty ziemne były już bardzo zaawansowane i koszt zasypania byłby większy od budowy niskiego parteru, dlatego społeczny komitet poczynił usilne starania o poszerzenie zakresu zadania rzeczowego o niski parter celem wygospodarowania większej powierzchni użytkowej w wysokości 250m2. Rok po otwarciu nowej szkoły, w 1964 roku oddano do użytku niski parter, w którym mieszczą się kuchnia z zapleczem, jadalnia, pracownia techniczna, gabinet pomocy naukowych, archiwum i szatnie. nowa szkoła została wybudowana za kwotę 3 470 000 zł, przy czym dotacja państwa wynosiła 3 370 000 zł, a czyny społeczne 100 000 zł. Jest to obiekt nowocześnie wyposażony w pracownie i klasopracownie, gabinety na pomoce naukowe z nowocześnie urządzoną salą gimnastyczną. W roku szkolnym 1966/67 została wprowadzona 8-mio klasowa Szkoła Podstawowa, która jest w pełni realizowana ze względu na dogodne warunki lokalowe. Funkcję opiekuńczą nad szkołą sprawuje Spółdzielnia Remontowo-Konserwacyjno-Budowlana “Przyszłość” ze Strzyżowa.”

J.Dąbrowska, Monografia wsi Gwoźnica Górna, 1967 z zapisów w kronice wynika, że sześć klas było już w roku 1926 (M.P.)

Historia szkoły według zapisów kroniki prowadzonej od roku 1885

O fundacyi szkoły

Budynek szkolny wystawiono w roku 1885 kosztem gmin i obszarów dworskich, wliczając w to dar Naj. Monarchy.

Szkoła zajmuje dwa pokoje, kuchnie, sień i strych. Długość szkoły wynosi 17m a szerokość 9m.

W roku 1902 Rada szkolna miejscowa uchwaliła wystawić budynki ekonomiczne, co w roku 1903 przyszło do skutku.

Dnia 20 września 1903 uchwaliła Rad szkolna miejscowa wystawić trzy wychodki i murowane schody z tylnej strony budynku szkolnego.

O dokumentach uposażenia szkoły

Ś.P. Wielmożny Pan Edward Zaklika tutejszy właściciel dóbr darował pole dla szkoły pod nazwą posiadłości gruntowej “ Wilcze i Środek”. Dokumenty uposażenia zaginęły.

O przedmiotach naukowych

W szkole tutejszej udziela się następujących przedmiotów naukowych: religii, języka wykładowego, czytania i pisania, rachunków, wiadomości z dziejów i przyrody, rysunków, śpiewu, a od roku 1901 nauki robót ręcznych kobiecych jako przedmiotu nadobowiązkowego.

1927/8

W szkole tutejszej udziela się następujących przedmiotów: religii i polskiego, rachunków, historji (Gebert, Gebertowa), geografji (Sawicki), przyrody (Dychowski), fizyki (Moycho?, Kosicki), chemii (Woyciechowski), rysunków, robót ręcznych i roboty kobiece. Język polski uczono: czytanka Rojtera cz. I, II (kl.IV,V), cz.III (kl.VI), rachunki: Dniestrzanski (kl.V, VI), Kranz w kl. III i IV.

1928/9

W roku szkolnym 1928/9 używano tych samych podręczników co i w roku poprzednim.

1929/30

W tym roku zostają nadal podręczniki szkolne te same.

1930/1 i 1931/2 Podręczniki szkolne zostają nadal bez zmiany.

1932/3 Podręczniki zostają te same co i w poprzednim roku.